Kaarten op de studiezaal en een nieuw boek: Dou

Gegevens

Geregelde bezoekers weten het al een tijdje: de studiezaal is verrijkt met drie fraaie topografische kaarten van onze regio. Uiteraard laten de kaarten de veranderingen in het Westfriese landschap prachtig zien. Het meest spectaculair is misschien wel de enorme toename van de bebouwing in de regio, vooral in de steden.

De oudste (links op de foto) is de grote manuscriptkaart van Westfriesland van Johannes Dou uit het midden van de zeventiende eeuw. Uit omstreeks 1850 dateert een kaart van Westfriesland die is samengesteld uit de nettekeningen voor de Topographische en Militaire Kaart uit de periode 1850-1864. Een recente topografische kaart van Westfriesland maakt het drieluik compleet.

De kaart van Dou is een van de topstukken uit onze collectie. Het origineel hangt vanwege de klimaatbeheersing in het depot, maar een reproductie, verkleind naar hetzelfde formaat als beide andere kaarten, mag op de studiezaal niet ontbreken. Nieuw onderzoek heeft een schat aan nieuwe gegevens opgeleverd over deze kaart en over de meting van Westfriesland in de jaren 1651-1654. Daaruit blijkt onder andere dat Johannes Dou de kaart door allerlei juridisch getouwtrek pas in 1657 kon tekenen. Het exemplaar in het Westfries Archief maakte hij voor het ambacht Drechterland, het waterschap dat verantwoordelijk was voor het onderhoud van een deel van de Westfriese Omringdijk.

Het onderzoek wordt gepubliceerd in de nieuwste uitgave van de Vrienden van de Hondsbossche, Kring voor Noord-Hollandse waterstaatsgeschiedenis, getiteld: Dou. Landmeters in Rijnland en Hollands Noorderkwartier, 1600-1680. Hierin een beschrijving van leven en werk van drie generaties landmeters uit Leiden; vader Jan Pietersz. Dou, zoon Johannes en kleinzoon Johannes jr., die vooral werkten voor het hoogheemraadschap van Rijnland. Vader en zoon waren echter ook uitgebreid in Noord-Holland boven het IJ - het Noorderkwartier - actief. Samen namen zij de maat van het Hollandse landschap tijdens de Gouden Eeuw.

Het nieuwe boek onthult de wereld achter de landmeterskaarten. Wie waren precies de opdrachtgevers van het drietal? Hoe gingen zij te werk? Welk doel dienden hun kaarten? Vooral de door Johannes Dou vervaardigde monumentale overzichtskaarten van Rijnland, Hollands Noorderkwartier en Westfriesland bewijzen planologen, waterschappen, historici en archeologen nog steeds goede diensten. Zo blijven de kaarten ons de weg wijzen van het verleden naar de toekomst.

De presentatie van Dou. Landmeters in Rijnland en Hollands Noorderkwartier, 1600-1680 vindt plaats op 16 december 2016 in Spaarndam.