De watersnoodramp 1916

Begin januari 1916 waaide het al dagen erg hard. Uiteindelijk stak een westerstorm op die steeds sterker werd en naar het noordwesten draaide. In de nacht van 13 op 14 januari ging het mis. De stormwind zwiepte de golven op tot grote hoogte, ze beukten tegen de door de langdurige regenval verzwakte dijken. Op verschillende plaatsten in Noord-Holland braken de dijken door en overstroomde het land. Mens en dier vluchtten voor het water. Ook in Westfriesland kreeg de Omringdijk het zwaar te verduren, vooral bij Andijk.

De dijk in Andijk
Tijdens de stormnacht luidde de noodklok in Andijk, de dijk stond op het punt van doorbreken. Iedereen werd uit bed getrommeld om te helpen de dijk en daarmee het dorp te redden. Vele Andijkers werkten de hele nacht door in een poging om de dijk te behouden. Met zeilen werd de dijk bedekt zodat de golven niet nog meer dijk konden wegslaan. Op een aantal plekken schoot de doorweekte binnenkant van de dijk naar buiten toe het land op en verwoestte daarbij een aantal woningen. De dijk van de Buitenpolder bij Andijk bezweek en het land daar overstroomde. De drie gezinnen en hun vee wisten gelukkig te ontkomen. Bij de eerste schemering luwde de storm iets en was het grootste gevaar geweken. De dijk had het gehouden.

Verwoesting
Tijdens de ochtend werd het duidelijk hoe groot de verwoesting was. De Enkhuizer Courant van 15 januari 1916 bericht over de storm. Op verschillende plekken waren er ‘uitkavelingen’ van de dijk, waarbij de binnenkant van de dijk verschoof richting land. Ter hoogte van De Tent (ten oosten van Andijk richting Enkhuizen) was de dijk zo smal geworden dat een paard en rijtuig er niet meer overheen konden. De Buitenpolder bij Wervershoof was ondergelopen. De telefoonleiding was stuk en vele duizenden dakpannen waren verwoest. De inwoners van Andijk beseften de volgende ochtend dat het maar weinig had gescheeld of de dijk was doorgebroken. Bij Oosterdijk richting de vuurtoren was de dijk er ook heel slecht aan toe. Volgens de krant was de dijk ‘zoo ongeveer (…) in de lengte doorgespleten’, de binnenste helft was naar beneden gezakt. Bij de buitenkant waren behoorlijk gaten geslagen in de steenglooiing, soms wel van 10 meter breed. De inwoners waren bang voor nog een storm, er werd direct begonnen met de herstelwerkzaamheden van de dijk

Westfriesland kwam er redelijk van af. In andere delen van het land waren de dijken wel doorgebroken en was de verwoesting groter. Deze grote ramp was doorslaggevend voor de uitwerking van de plannen voor het afsluiten van de Zuiderzee.

Geselecteerd uit onze collectie
118I44 P. Ruitenberg, De bange januarinacht. Stormramp Andijk 1916 en nasleep (Bovenkarspel 1988).
151G83 G. van der Heide, ‘De stormnacht van 1916’, in: Jaarboekje Oud-Andijk 1981, blz. 20-27.
159G16 M. de Roever, ‘Watersnood in Waterland. Dijkdoorbraken van de Zuiderzee in 1825 en 1916’, in: Jaarboek Centraal Bureau voor Genealogie, (Den Haag 2010), deel 64, blz. 71-94.
De Enkhuizer Courant van 15 januari 1916.

Wilt u meer weten over de watersnoodramp van 1916? Zoek dan verder in onze collectie.