Mogelijk reeds vóór de dood van de zanger was bij A. Brouwer en J.C. Kerkmeijer de gedachte gerezen in het museum een collectie bijeen te brengen, die een goed overzicht zou geven van het leven en werken van Johannes M. Messchaert (brief secretaris commissie van toezicht aan Mevrouw Messchaert-Alma d.d. 30 juli 1923, nr. 87). De grondslag voor de verzameling werd echter in 1925 gelegd door Mevrouw Messchaert-Alma met haar schenking van de drie albums, huldeblijken waarmee de zanger in de loop der tijd vereerd was geworden (zie ook F VIII 8, 9, 10; jaarverslag 1925 en het dossier stukken met betrekking tot de verzameling Messchaert). Vooral de activiteit van L. de Goede, destijds lid van de commissie van toezicht op het Westfries Museum, breidde de verzameling zich uit. In 1929 werd de door de Heer J.C. Kerkmeijer samengestelde catalogus van de verzameling in druk uitgegeven, terwijl daarop later nog een supplement verscheen. Na de dood van de langstlevende uit het gezin Messchaert, de dochter Mieke, verkreeg de verzameling in 1955 haar huidige omvang. Zij liet aan het Westfries Museum na al wat haar moeder en de dochters hadden behouden en verzameld met betrekking tot hun zo geliefde en hoogvereerde man en vader. Daarvan was uitgezonderd het grootste deel van Messchaerts muziekbibliotheek, die aan het conservatorium te Zürich was vermaakt. Aldus bestaat de verzameling uit delen familie-archief, gedrukten met betrekking tot de kunstenaars loopbaan van Messchaert en realia. Als gevolg van de belangstelling voor de figuur Messchaert in relatie tot de tijd waarin hij leefde en zijn maatschappelijke omgeving, zijn in de verzameling ook opgenomen of daarbij als aanhangsel beschreven stukken en realia, die afkomstig zijn van ouders en broers van Johan Messchaert, en van zijn kunstbroeder J.J. Rogmans.